Қатты-тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау және қайта өңдеу шығысқазақстандықтар үшін атмосфералық ауа сапасының мәселелері сияқты проблемалық тақырыптың бірі болып табылады.

Қазақстанда «Орнықты дамуға жәрдемдесу» орталығы пластикалық қалдықтарды жинау және қайта өңдеу жүйесін жетілдіру жөніндегі жобаны әзірледі. Жоба республиканың 6 ірі қаласын қамтып, кездесулер мен конференциялар өткізілді.

Өскеменде ұйымдастырылған кезекті дөңгелек үстел барысында кәсіпкерлер, мемлекеттік қызметкерлер және экоактивистер қалдықтарды, оның ішінде пластик қалдықтарын жеке жинау мен өңдеуді дамыту, қалдықтарды басқару саласындағы бизнесті қолдау мәселелері мен перспективаларын талқылады.

"KazWaste" қалдықтарды басқару жөніндегі қазақстандық қауымдастықтың үйлестірушісі Айжан Рысқұлованың айтуынша, кішкентай қазақстандық отбасы жылына 500-ге жуық пластикалық бөтелке лақтырады.

Қазақстанда пластиктің барлық қалдықтары 19 млрд теңгеден астам сомаға жиналды. Жыл сайын бүкіл әлемде минутына 1 миллион пластикалық бөтелке сатып алынады, ал жартысынан азы қайта өңдеуге жиналады. Бұл жағдайда пластикті жою шамамен 450 жылға созылады.

Еуропада тұрмыстық қалдықтарды кәдеге жарату бұрыннан табысты бизнес болып табылатынына, ал еуропалықтар үшін қоқысты сұрыптау – үйреншікті іс болғанына қарамастан, біздің Қазақстанда бұл әлі де тиімді және үйреншікті кәсіп болып саналмайды.

Экологиялық қауіпсіздік орталығының директоры Геннадий Корешковтың айтуынша, бұл мәселеде мемлекеттік қолдау жеткіліксіз.

- Қазір Өскеменде қоқысты бөлек жинауға арналған 600 контейнер бар. Бірақ, соған қарамастан, қалдықтар бір машинаға түседі. Әзірге адамдарды үйде қоқысты сұрыптауға үйрету қиын. Қайта өңдеумен көптеген кедергілер бар. Бұрын электр энергиясы бойынша түнгі тариф болған-оны алып тастаған, іс жүзінде салықтық преференцияларға қол жеткізу мүмкін емес, гранттар алу қиын. Барлығы кәсіпкерлердің өз мойнына жүктелді. Қатты тұрмыстық қалдықтарды басқару жөніндегі мемлекеттік бағдарлама қажет.

Геннадий Корешковтың айтуынша, қатты тұрмыстық қалдықтармен айналысатын аймақтық ұйымдар банкротқа ұшырауға шақ қалып отыр.

Мысалы, іске қосылғанына жарты жыл ғана болған Риддердегі қоқыс сұрыптау кешені жабылу алдында тұр.

"Эковосток-лидер" ҚТҚ жинау және сұрыптау компаниясы шығынға батуда. Кәсіпорын 2016 жылдан бастап пластик жинаумен айналысады, Өскеменде уытты емес қалдықтарды жинау үшін 250 контейнер орнатылды.

Ай сайын "Эковосток-лидер" Павлодар өңдеу кәсіпорнына 15-20 тонна пластик тасымалдайды. Алайда, компания директоры Динара Әкімжанованың айтуынша, шығындарды өтеу үшін айына кемінде 100 тонна жинау қажет.

Сонымен қатар, пластикалық қалдықтарды қайта өңдеу кәсіпорнына жеткізу құны үнемі өсіп келеді.

- Табыс алу үшін көлемдер керек. Ал қазір біз тек шығынға батып отырмыз. Біздің облыста пластикті өңдейтін компаниялар жоқ. Сондықтан біз үшін ең қиыны – тасымалдау. Біз жұмыс істей бастағанда, өңдеуге арналған пластикпен тиелген фураның құны 150 мың теңге болатын. Қазір құны 400 мың теңгеге жетеді. Екі аптаның ішінде біз 270 мың теңгеге әрең таптық. Біз көп төлей алмаймыз, соның салдарынан кәсіп тұралап қалады. Егер мемлекет бізге логистика мәселесін шешуге көмектессе, бізге оңай болар еді, – деп атап өтті "Эковосток-лидер"директоры.

Сондай-ақ, Динара Әкімжанова адамдарға қалдықтарды сұрыптау мәдениетін үйрету қажеттігін атап өтті.

– Бізде адамдар қоқысты сұрыптауға дағдыланбаған, бұған мән бермейді. Сондықтан түсіндіру жұмыстарын жүргізу қажет. Егер адамдар пластикалық заттарды арнайы контейнерге тастамас бұрын, қайта пайдалануға жол бермеу мақсатында оны жуып, этикеткасын алып, қақпағын ашып тастаса жақсы болар еді. Өйткені қоқыс өңдейтін зауыттар лас шіріген пластиктерді қабылдамайды.

Сонымен қатар, "Қазақстан Ғарыш Сапары" ҰК АҚ ұсынған ғарыштық мониторинг деректері бойынша биыл Шығыс Қазақстанда 569 стихиялық қоқыс орны анықталды, олардың 497-сі жойылды.